وباها، بیماری‌ها، ویروس‌ها و بحران‌های متعددی در دوران متفاوتی گریبانگیر بشریت شده‌اند و هر بحرانی تغییراتی بنیادین بر انسان‌ها و کشورها تحمیل کرده‌‌اند، بیماری و جان‌باختن صدها هزار نفر و ناتوانی در امدادرسانی به موقع در سطح جهانی در مقابله با ویروس کرونا، ضعف و ناتوانی انسان‌ها و دولت‌ها را برای همگان به نمایش گذاشته است، هر چند که کشورها در مبارزه با این ویروس به‌صورت ملی عمل می‌کنند، اما کرونا این مرزهای جغرافیایی را به رسمیت نشناخته و همه بشریت را بی‌رحمانه مورد تهاجم خود قرار داد.
جان‌باختن صدها تن و ابتلای هزاران تن از شهروندان ایرانی که تاثیر مستقیمی بر هزاران خانواده‌ها در مناطق مختلف ایران گذاشته، آسیب‌های اقتصادی در نتیجه تعطیلی مدت‌دار ادارات و شرکت‌های دولتی و عمومی و بخش خصوصی و بیماری و جان باختن تعدادی از کارکنان، فشار گسترده جسمی و روانی به کادر درمانی و استهلاک وسایل و ابزارهای پزشکی و بهداشتی و درمانی، افزایش بیمارهای روحی و روانی بین شهروندان، افزایش آسیب‌های اجتماعی ناشی از این ویروس در بین شهروندان ایرانی و کاهش اعتماد عمومی، شرایط استثنایی، بهره‌گیری از نیروهای نظامی، قرنطینه، ایجاد محدودیت‌های رفت و آمد بین شهری و استانی و حتی درون‌شهری، الزام به تعطیلی مدارس-ادارات دولتی و عمومی و بخش خصوصی، کاهش بهای نفت، بسیج عمومی، اعتراضات زندانیان، پیش‌بینی کسری بودجه سال 1399، تحریم نفتی و کاهش قیمت آن، رکود اقتصادی و تشدید تورم، ازدیاد فقر و بیکاری، عدم توانایی بخش خصوصی در پرداخت مالیات، کاهش جدی واردات و درآمد کمرگی، افزایش هزینه‌های جاری دولت با حمایت‌های مالی از اقشار آسیب‌پذیر و هزینه بهداشتی و درمانی، افزایش تحریم‌های آمریکا بر ایران در پساکرونا و عدم کشف واکسن و احتمال شیوع دوباره ویروس و افزایش احساس ناامنی بخشی از اثرات شیوع ویروس کرونا است.
هرچند پیامدهای ویروس کرونا محدود به ایران نخواهد بود و نظام بین‌المللی به‌طور عموم از تبعات این ویروس متاثر خواهد شد، به‌گونه‌ای که تحت فشار قراردادن گسترده چین از سوی کشورهای غربی به جهت پنهانکاری در زمینه ارائه اطلاعات مرتبط با ویروس و رکود اقتصادی این کشور، افزایش آمار مرگ و میر گسترده در این کشورها، هزینه‌های گزاف بر اقتصاد سرمایه‌داری غرب، کاهش بهای نفت، افزایش نزاع بین کشورها و حتی احتمال جنگ هسته‌ای، همچنین احتمال تغییر در اتحادیه اروپا، گسترش گفتمان شهروندگرایی در منطقه خاورمیانه و سابقه نظام بین‌المللی در بهره‌گیری از بحران‌های کلان برای تغییرات بنیادین در وضعیت جهانی و خصوصا خاورمیانه و به‌طور یقین ایران باعث خواهد شد با توجه به این تغییرات جهانی گسترده از یک‌سو و ابتلا و جان‌باختن هزاران تن از شهروندان ایرانی و آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی ناشی از این ویروس و چالش‌های درونی چندین دهه ایران از سوی دیگر تحولات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بزرگی را در کشور رقم خواهد زد به‌گونه‌ای که جمهوری اسلامی باید با تمام قوا خود را برای تغییرات وسیع در کشور مهیا کند.
برگزاری انتخابات اسفند ماه که با رد صلاحیت گسترده و مشارکت پایین شهروندان ایرانی در آن، مجلس قانونگذاری را به‌وجود خواهد آورد که ظرفیت نمایندگی آرای عمومی شهروندان ایرانی برای تحقق مطالبات متعدد و حقوق آنها را نخواهد داشت، بدین جهت مجلس شورای اسلامی دوره یازدهم امکان همراهی با این تغییرات جهانی و مشارکت در این تغییر و زمینه‌سازی برای عبور مسالمت‌آمیز ایران از آنها را نداشته، بنابراین مهم‌ترین راه حل باقی مانده را می‌توان در زمینه‌سازی برای مشارکت گسترده شهروندان ایرانی در اداره کشور با انتخابات آینده ریاست جمهوری دانست که با بازنگری همه‌جانبه قانون اساسی معمولی کنونی به قانون اساسی شایسته بر مبنای شهروندمحوری، اصول حقوق بشر و شهروندی، آزادی‌های بنیادین و معیارهای جهانی انتخابات شفاف -آزاد و عادلانه، پذیرش نظام بین‌المللی و اعلام عفو عمومی ممکن کرد.
این اقدامات جمهوری اسلامی برای کاهش و غلبه بر اثرات ویروس کرونا آن را دولتی فعال و کارآمد، آینده‌نگر که با جلب اعتماد عمومی و تقویت همبستگی اجتماعی و روابط مسالمت‌آمیز، اطمینان خاطر به شهروندان ایرانی به ساختن آینده‌ای بهتر و بهبود وضعیت اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و مدیریتی خواهد داد و چنانچه جمهوری اسلامی از اکنون خود را آماده و همراه با این تغییرات جهانی و خاورمیانه‌ای گسترده نکند و اعتماد عمومی شهروندان ایرانی را به مقامات و نهادهای خود با اقدامات ایجابی مذکور برای خروج از بحران‌های ناشی از ویروس کرونا و دستیابی به آینده‌ای درخشان ارتقا ندهد، باید برای بحران‌های بسیار سخت و احتمالا خشن و اعتراضات گسترده و نارضایتی‌های عمومی ناشی از آن تغییرات جهانی، خاورمیانه‌ای و ایرانی مهیا و شهروندان ایرانی خود را برای محدودیت‌های بیشتر، کاهش مشارکت در اداره کشور، حکومت آقازاده‌ها، گسترش فساد و ناکارآمدی بیشتر و خودکامگی آماده کنند.
مسعد سلیتی
حقوقدان
